Κοτοπούλη, Μαρίκα

(Αθήνα 1887 – 1954). Ηθοποιός του θεάτρου. Ήταν κόρη του ηθοποιού και θιασάρχη Δημήτριου Κοτοπούλη και της ηθοποιού Ελένης Συλιβάκου-Κοτοπούλη (1851-1926). Μεγάλωσε κυριολεκτικά μέσα στο θέατρο, ακολουθώντας τον περιοδεύοντα θίασο του πατέρα της (γι’ αυτό και δεν ακολούθησε συστηματικές σπουδές), όπου μάλιστα εμφανιζόταν συχνά σε παιδικούς ρόλους. Σε ηλικία πέντε ετών έκανε την πρώτη αξιοσημείωτη εμφάνισή της, παίζοντας το φάντασμα του γιου του Μάκντοφ, στον Μάκβεθ, σε παράσταση που είχε ανεβάσει ο πατέρας της στην Αθήνα, ενώ σε ηλικία έντεκα ετών έπαιξε με επιτυχία τον ρόλο μίας εβδομηντάχρονης γυναίκας, της κυρά Γιάννενας, στον Αγαπητικό της Βοσκοπούλας του Κορομηλά. Ήδη σε ηλικία 15 ετών ήταν γνωστή και αξιοθαύμαστη, και την αποκαλούσαν «θαύμα σκηνικής σαγήνης και δόξα της ελληνικής σκηνής». Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου τόνισε «την ορμητικήν τάσιν του μικρού δαίμονος, που κατορθώνει να φανερώσει την δύναμιν της καλλιτεχνικής της ψυχής, μέσα από την αποπνικτικήν σκουριάν των παλαιών έργων που παίζει εξ ανωτέρας ανάγκης» (Σκριπ, 30 Αυγούστου 1901). Προσελήφθη αμέσως στο Βασιλικό Θέατρο μετά την ίδρυσή του –την εποχή του Θωμά Οικονόμου και του Κώστα Χατζόπουλου– και απήγγειλε στη δημοτική, στην περίφημη πρεμιέρα της Ορέστειας, το Χαίρε της Τραγωδίας του Παλαμά, γεγονός που αποτέλεσε εφαλτήριο των μεγάλων ερμηνευτικών επιτυχιών της: Πουκ (Μώμος, κατά τη μετάφραση της εποχής) στο Όνειρο θερινής νυκτός του Σαίξπηρ (1902), πρωταγωνίστρια στην Ιφιγένεια του Γκέτε (1904), Μαργαρίτα στον Φάουστ (1904) και πρωταγωνίστρια στην Ηρώ του Γκριλπάρτσερ (1905). Αργότερα συγκρότησε θίασο με τον Ε. Βονασέρα (1907) και το 1908 εγκαταστάθηκε ως θιασάρχης στο θέατρο Νέα Σκηνή της πλατείας Ομονοίας, το οποίο μετονομάστηκε σε Θέατρο Κοτοπούλη το 1913. Την ίδια εποχή ξεκίνησε την πραγματοποίηση περιοδειών στην επαρχία, τις οποίες συνέχισε έως τον θάνατό της. Παράλληλα, ταξίδεψε πολλές φορές στο εξωτερικό. Το 1929 ίδρυσε μαζί με τον Μήτσο Μυράτ και τον Σπύρο Μελά την Ελευθέρα Σκηνή, σταθμό στη θεατρική ζωή της εποχής, στην οποία παρουσίασαν τα σημαντικότερα έργα του ευρωπαϊκού ρεπερτορίου της περιόδου του μεσοπολέμου, στα οποία η Κ. πραγματοποίησε μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της. Το 1930-31 σημείωσε μεγάλη επιτυχία στην Αμερική με την Ηλέκτρα και την Ιφιγένεια του Σοφοκλή, τη Στέλλα Βιολάντη του Ξενόπουλου, τη Σκιά του Νικοντέμι κ.ά. Αλησμόνητη έμεινε η συνεργασία της με την Κυβέλη την περίοδο 1932-34, ιδίως η κοινή τους εμφάνιση στη Μαρία Στιούαρτ. Το 1939 εγκαινίασε στην Αθήνα το θέατρο Ρεξ με την Ελισάβετ του Αντρέ Ζοσέ, ενώ το 1939 γιόρτασε τα τριάντα χρόνια της θιασαρχικής της δράσης με την Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν· παράλληλα, ο θίασός της έγινε ημικρατικός. Η Κ. αραίωσε τις εμφανίσεις της στην περίοδο της Κατοχής και, μετά την απελευθέρωση, διορίστηκε (1946) πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου. Το 1949 πραγματοποίησε την τελευταία μεγάλη ερμηνεία της στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, με την αισχυλική Ορέστεια, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Τον Οκτώβριο του 1952 έδωσε την τελευταία παράστασή της στην Αθήνα με το θρυλικό Έκτο πάτωμα και, στις 24 Μαρτίου 1953, έκλεισε την καριέρα της στη Σύρο με τη Σκιά του Νικοντέμι. Έτσι, ολοκληρώθηκε η θεατρική της ζωή μπροστά στο αγαπημένο της επαρχιακό κοινό –κανένας Έλληνας ηθοποιός, ακόμα και μικρότερου εκτοπίσματος, δεν είχε πραγματοποιήσει τόσες περιοδείες στην επαρχία– και με ένα έργο που επίσης λάτρευε, καθώς το είχε ερμηνεύσει άπειρες φορές από το 1917 που το είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά. Η Κ. εργάστηκε για περισσότερο από πενήντα χρόνια στη σκηνή και κάθε παράστασή της αποτελούσε και ένα καλλιτεχνικό γεγονός. Ερμήνευσε εκατοντάδες ρόλους –από αρχαία τραγωδία μέχρι κωμωδία και επιθεώρηση– με εκπληκτική ποικιλία και εκφραστικό πλούτο. Η υποκριτική της ικανότητα, η λαμπρότητα της φωνής της και η πληθωρική της προσωπικότητα υπήρξαν ορόσημα του νεοελληνικού θεάτρου. Ενέπνευσε και βοήθησε πολλούς Έλληνες συγγραφείς (παρουσίασε 135 ελληνικά έργα) και καθοδήγησε γενεές νέων ηθοποιών. Το μέγεθος του ταλέντου της πιστοποιούσε τη μαγεία της θεατρικής τέχνης και η ίδια ασκούσε σπάνια γοητεία, αγαπήθηκε από το κοινό και αποτέλεσε τη, θρυλική πλέον, Μαρίκα. Μια φωτογραφία της Μαρίκας Κοτοπούλη στην «Ηλέκτρα» τον Χόφμανσταλ, που παρουσίασε το 1911 στο θέατρο «Αττικόν» της οδού Σταδίου στην Αθήνα, ρόλος που θεωρήθηκε προσωπικός της θρίαμβος. Η μεγάλη ηθοποιός του θεάτρου Μαρίκα Κοτοπούλη (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).